OSTEOPOROZA I MENOPAUZA
OSTEOPOROZA I MENOPAUZA
Co je łączy?
Co to jest osteoporoza?
Słowo „osteoporoza” wywodzi się z języka greckiego gdzie „osteon” oznacza kość
i języka łacińskiego, w którym „porus” to dziura, por. Jest to choroba powodująca tworzenie ubytków w kościach, co prowadzi do zmniejszenia ich wytrzymałości [1].
Według definicji WHO osteoporoza to choroba szkieletu, która charakteryzuje się zmniejszoną wytrzymałością kości, przez co występuje większe ryzyko ich złamania. Choroba przez wiele lat nie daje żadnych objawów – często to waśnie złamanie jest pierwszym objawem. Dlatego właśnie osteoporozę nazywamy „cichym złodziejem kości”. Wystąpienie złamania oznacza, ze choroba jest już zaawansowana2.
Czy osteoporoza to częsty problem?
Według różnych szacunków osteoporoza jest problemem 2 - 4 mln Polaków (czyli nawet 20% populacji), jednak leczy się jedynie 10% z nich1,2. Statystycznie 20% kobiet choruje na osteoporozę, a u ponad 40% stwierdza się osteopenię, czyli zmniejszoną gęstość kości1. Częstość choroby zwiększa się z wiekiem – po 50. roku życia osteoporozę stwierdza się u 30% kobiet i 8% mężczyzn2.
U kobiet za ponad 50-procentowy spadek masy kostnej odpowiedzialne są zmiany hormonalne zachodzące w okresie menopauza. Utrata masy kostnej jest największa w ciągu pierwszych kilku lat po wygaśnięciu czynności jajników3.
Dlaczego okres okołomenopauzalny sprzyja wystąpieniu osteoporozy?
Menopauza u kobiet występuje najczęściej między 45. a 55. rokiem życia1. Jest spowodowana zmniejszeniem wydzielania hormonów płciowych - estrogenów i progesteronu. Finalnie dochodzi do zaniknięcia cykli owulacyjnych i zakończenia miesiączkowania. Spadek poziomu estrogenów może skutkować występowaniem suchości pochwy, częstszymi infekcjami okolic intymnych oraz sprzyja nietrzymaniu moczu. Jest też czynnikiem ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, otyłości czy choroby Alzheimera4. Okazuje się, że estrogeny pełnią także funkcję regulacyjną w metabolizmie kostnym i mają duże znaczenie w utrzymaniu masy kostnej. W wyniku zmniejszenia ilości estrogenów dochodzi do zmniejszenia masy kostnej co zwiększa ryzyko osteoporozy1,4.
Czy wszystkie kobiety są tak samo narażone na wystąpienie osteoporozy pomenopauzalnej?
Abstrahując od samej menopauzy i zachodzących w tym okresie zmian hormonalnych, wystąpieniu osteoporozy sprzyjają także inne czynniki takie jak: proces starzenia się, uwarunkowania genetyczne, choroby zaburzające metabolizm kostny, nadczynność przytarczyc, kory nadnerczy, tarczycy, cukrzyca. Jest także duża grupa czynników, na które mamy wpływ. Są to np.: brak lub niewłaściwy rodzaj aktywności fizycznej, niedostateczna podaż wapnia i witaminy D, stosowanie diety niskoenergetycznej, nikotynizm oraz nadmiar alkoholu i kofeiny1.
Jak objawia się osteoporoza?
Osteoporoza początkowo nie daje żadnych objawów4. Pierwszym często bywają złamania kręgów tzw. kompresyjne. Powstają one przy bardzo niewielkich urazach, takich jak: kaszel czy schylenie się. Często przebiegają bez nasilonych objawów, doprowadzając stopniowo do obniżenia wzrostu, powstania garbu i finalnie do problemów z poruszaniem. Złamania kompresyjne kręgów mogą pozostać nierozpoznane - około 60% nie daje żadnych objawów. U pozostałych osób mogą występować przewlekłe bóle kręgosłupa.
Charakterystyczne dla osteoporozy są także złamania kości długich: kości przedramienia (w nadgarstku - przy podparciu ręką) oraz szyjki kości udowej. Najczęściej występują one w sezonie jesienno-zimowym, który sprzyja poślizgnięciom i upadkom1.
Jak uniknąć osteoporozy?
Rozwój układu kostnego możemy podzielić na 3 okresy: wzrostu, dojrzałości oraz inwolucji. Masa kostna osiąga szczyt pomiędzy 30. a 35. r.ż., po czym stopniowo się zmniejsza. Zakończenie okresu dojrzewania wiąże się z osiągnięciem aż 95% maksymalnej masy kostnej. Dlatego w przypadku dzieci i nastolatków niezwykle istotne jest kształtowanie prawidłowych zachowań zdrowotnych1.
Bardzo Istotna jest dieta dostarczająca w odpowiedniej ilości wszystkie składniki odżywcze (w kontekście osteoporozy przede wszystkim: potas, magnez, wapń i witaminę D), regularna aktywność fizyczna oraz ograniczenie lub wyeliminowanie używek3.
Wapń jest podstawowym budulcem kości. Prawie cały zgromadzony w organizmie wapń znajduje się w kościach i zębach. Źródła wapnia to przede wszystkim mleko i przetwory mleczne, jednak ich spożycie w naszym kraju jest małe. Dlatego często wskazana jest uzupełniająca suplementacja solami wapnia5.
Do prawidłowego wchłaniania i wykorzystania wapnia niezbędna jest witamina D. Jest ona wytwarzana przede wszystkim w skórze pod wpływem promieniowania słonecznego. Niedobór witaminy D może powodować bóle kostne i zwiększać predyspozycje do złamań kości. W naszym klimacie niedobór witaminy D o różnym nasileniu stwierdza się nawet u 90% populacji. Dlatego suplementacja witaminy D jest zalecana we wszystkich grupach wiekowych przynajmniej od października do kwietnia lub, w pewnych przypadkach, przez cały rok6. Niedobór witaminy D można również uzupełnić zbilansowaną dietą oraz ekspozycją skóry w dni słoneczne.
Piśmiennictwo
- M. Janiszewska i in., Osteoporoza jako problem społeczny – patogeneza, objawy i czynniki ryzyka osteoporozy pomenopauzalnej, „Probl Hig Epidemiol” 2015, 96(1): 106-114
- E. Czerwiński, M. Berwecka, Osteoporoza – zapomniana choroba milionów złamań, „Lekarz POZ” 3/2020
- E. Sewerynek, M. Stuss, Obowiązujące wskazania do prewencji i leczenia osteoporozy pomenopauzalnej — choroby miliona złamań, „Ginekologia i Perinatologia Praktyczna” 2016, tom 1, nr 2, strony 45–55
- T. Pertyński, G. Stachowiak, Menopause — facts and controversies, “Endokrynologia Polska” Tom/Volume 57; Numer/Number 5/2006
- M. Przygoda, Wapń, https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/73823,wapn [online], dostęp 24.11.2022
- A. Rusińska i in., ZASADY SUPLEMENTACJI I LECZENIA WITAMINĄ D – NOWELIZACJA 2018 r., „POSTĘPY NEONATOLOGII” 2018;24(1)
ZOBACZ TAKŻE:
Zdrowy styl życia
czas czytania 4 min
CZYM JEST OSTEOPOROZA?
ABC O PROBLEMIE
Zdrowy styl życia
czas czytania 6 min
DIETA A OSTEOPOROZA
Co jeść a czego unikać żeby zachować zdrowe kości?
Zdrowy styl życia
czas czytania 3 min
JAK ZAPOBIEGAĆ OSTEOPOROZIE, PRAKTYCZNE PORADY
PRAKTYCZNE PORADY